تهدید امنیتی جدید علیه ایران/ «جولانی» مسافر بعدی قطار پیمان ابراهیم خواهد بود؟

اقتصاد آنلاین، محمد بیات: انتشار خبر نامه احمد الشرع به دونالد ترامپ شاید کمتر شنونده‌ای را متعجب کرد؛ اما شاید محتوای این نامه سبب شد تا کارشناسان حوزه شامات خود را آماده تغییر ژئوپلیتیک سیاسی- امنیتی در منطقه شامات کنند که می‌تواند موازنه قوا در میان کشور‌های حوزه غرب آسیا تغییر دهد. در حالی که ارتش اسرائیل حضور جدی در استان قنیطره دارد و صهیونیست‌ها سعی دارند تا با تحریک اقلیت دروزی در منطقه السویدا زمینه تجزیه این کشور عربی را فراهم آورند؛ حاکم جدید دمشق تصمیم گرفته است تا به جای انتخاب گزینه «مقاومت» سر تعظیم در برابر نتانیاهو فرود آورد! «جولانی» بی‌توجه به احساسات ضداسرائیلی مردم سوریه در نامه ترامپ رسما برای پیوستن به پیمان ابراهیم و صلح به رژیم اشغالگر قدس اعلام آمادگی کرده است!

روز پنج شنبه کوری میلز نماینده کنگره آمریکا پس از دیدار با احمد الشرع، صراحتا اعلام کرد که سوریه به دنبال عادی سازی روابط با اسرائیل است. در جریان این دیدار مارلین استانزمن نماینده کنگره نیز حضور داشته است. ظاهرا دستورکار نشست میان وی با حاکم جدید سوریه برداشته شدن تحریم‌های سزار و امکان‌سنجی صلح میان دمشق- تل‌آویو بوده است. همچنین طرفین در خصوص امکان کنار گذاشتن رهبران شبه نظامی از دولت، نابودی کامل تسلیحات شیمیایی و همکاری مشترک در زمینه مبارزه با تروریسم به بحث و تبادل نظر پرداختند. پس از سقوط اسد، دولت نتانیاهو با زیرپا گذاشتن توافقنامه ۱۹۷۴ به بهانه مقابله با تهدیدات بالقوه در سوریه بخشی بزرگی از خاک این کشور عربی را اشغال و تقریبا تمام استعداد‌های نظامی دولت جدید سوریه را نابود کرده است! حال نمایندگان کنگره آمریکا امیدوارند تا با حمایت لابی‌های یهودی- عربی و در عین حال با دستآویز قرار دادن احتمال بازگشت سوریه به آغوش چین، روسیه یا ایران، زمینه بهبود روابط دمشق با غرب را فراهم آورند.

بی‌اعتمادی ظاهری رژیم صهیونیستی به دولت جدید سوریه بیش از آنکه ناشی از احساس ترس واقعی از نیرو‌های سلفی یا افزایش نفوذ ترکیه باشد، ناشی از میل سیری‌ناپذیر ارتش این رژیم برای توسعه ارضی و غارت منابع طبیعی سوریه است. در چنین شرایطی برخی تحلیل‌گران معتقدند که اعلام آمادگی الشرع برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو اقدامی اشتباه است که هیچگاه از سمت صهیونیست‌ها مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت. در سوی مقابل عده‌ای دیگر از کارشناسان معتقدند که سوریه جدید برای بازپس گرفتن حداقل بخشی از خاک خود چاره‌ای جز عادی سازی روابط با اسرائیل و پذیرش همسایه جنوبی خود ندارد! در این دوگانه به نظر می‌رسد کفه ترازو به نفع گروه نخست سنگینی می‌کند، زیرا تجربه تاریخی ثابت کرده است که اسرائیل بیش از آنکه به دنبال صلح با کشور‌های عربی باشد، در سودای تحقق رویای «از نیل تا فرات» و عملیاتی کردن کریدور داوود است.

سناریو‌های عادی‌سازی روابط سوریه و اسرائیل به عوامل متعددی بستگی دارد. در سناریوی خوش‌بینانه پیوستن سوریه به پیمان ابراهیم می‌تواند با میانجی‌گری آمریکا و حمایت کشور‌های عربی همراه شود، که نتیجه آن کاهش تنش در جولان و همکاری‌های اقتصادی محدود خواهد بود! رژیم صهیونیستی نیز که همواره نگران نفوذ ایران و، حزب‌الله و اسلام گرایان جهادی در سوریه بوده، ممکن است از این فرصت برای تضمین امنیت مرز‌های خود استقبال کند. اما در سناریوی بدبینانه و البته واقع بینانه میل اسرائیل برای توسعه ارضی می‌تواند این روند را مختل کند. مردم سوریه نیز پس از سال‌ها تبلیغات ضداسرائیلی، ممکن است با این چرخش سیاسی مخالفت کنند. همچنین رژیم ممکن است شروطی مانند خلع سلاح شبه‌نظامیان یا تضمین‌های امنیتی سخت‌گیرانه مطرح کند که پذیرش آن برای دمشق دشوار باشد.

تحریم‌های سزار با هدف فشار بر رژیم بشار اسد طراحی شده بود، اما با تغییر قدرت در سوریه و ظهور دولت موقت امکان بازنگری در این تحریم‌ها وجود دارد. اگر عادی‌سازی روابط با اسرائیل به نتیجه برسد، آمریکا ممکن است به‌عنوان مشوق، بخشی از این تحریم‌ها را کاهش دهد یا لغو کند، به‌ویژه اگر دولت جدید سوریه تعهد به اصلاحات و قطع ارتباط با محور مقاومت نشان دهد. با این حال کنگره آمریکا و متحدان اروپایی ممکن است خواستار شروطی مانند رعایت حقوق بشر و شفافیت سیاسی شوند. جامعه بین‌المللی هنوز در حال ارزیابی دولت موقت است و هرگونه تخفیف تحریم‌ها به ثبات سیاسی و همکاری منطقه‌ای بستگی دارد. در نهایت موفقیت این روند به دیپلماسی فعال و تعادل میان منافع داخلی و خارجی سوریه وابسته است.

در پایان باید گفت پیوستن سوریه به پیمان ابراهیم به مثابه زلزله سیاسی می‌تواند نظم امنیتی منطقه شرق مدیترانه را تغییر دهد. پیش از این حضور سوریه، لبنان و باریکه غزه سبب شده بود تا رژیم صهیونیستی با یک وضعیت «حلقه آتش» مواجه شده و نتواند دامنه تهدیدات خود را مرز‌های ایران نزدیک کند. حال با سقوط نظام پیشین سوریه و تمرکز حزب الله بر امور داخلی لبنان این امکان وجود دارد که نظم امنیتی- سیاسی این منطقه برای همیشه تغییر کند. این نظام جدید تاسیس نه تنها دیگر نسبت چندانی با منافع ملی ایران ندارد بلکه می‌تواند سکوی تهدیدی علیه منافع ملی ایران باشد. برخی کارشناسان معتقدند اگر فرآیند الحاق سوریه به پیمان ابراهیم با موفقیت طی شود این امکان وجود دارد که لبنان دیگر کاندیدا پیوستن به این پیمان باشد. در صورت وقوع این سناریو گروه‌ها و عناصر مقاومت با وضعیت بسیار پیچیده‌ای مواجه شده و ممکن است وارد بحرانی ناخواسته و طولانی مدت با سایر نیرو‌های سیاسی غیرهمسو شوند. برهمین اساس باید منتظر ماند و دید که آیا ترامپ قصد دارد تا در جریان سفر به جنوب خلیج فارس از اعضای جدید پیمان ابراهیم رونمایی کند یا آنکه آمریکایی‌ها سعی دارند پس از دفع تهدید نیرو‌های مقاومت از این دستآورد رونمایی نمایند؟!